Αν για όλους μας οι εποχές είναι πολύ δύσκολες φανταστείτε τι συμβαίνει για τα άτομα που ζουν σε ιδρύματα, οίκους ευγηρίας και ορφανοτροφεία. Οι κοινωνικές δομές έχουν επηρεαστεί από την κρίση παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των ανθρώπων που εργάζονται εκεί..Ο Πρόεδρος του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος μιλά στο achaianews.gr για τις δυσκολίες που υπάρχουν αλλά και τις προσπάθειες που γίνονται για την εύρυθμη λειτουργία των ιδρυμάτων.Παράλληλα αναφέρεται στις επιπτώσεις που έχει ο "ιδρυματισμός" , και τονίζει ότι κάποια από τα ιδρύματα θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο της αναδοχής.
Ποια είναι η κατάσταση στα ιδρύματα της δυτικής Ελλάδας ; Σε εποχή κρίσης ποιες είναι οι ανάγκες που δεν καλύπτονται;
Καταρχάς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τη δυνατότητα που μου δίνετε να κάνουμε μία συζήτηση ωφέλιμη και ουσιαστική για το ενημερωτικό κοινό και να εκθέσω τις απόψεις μου σχετικά με το ρόλο και τη λειτουργία των μονάδων Κοινωνικής Φροντίδας στη Δυτική Ελλάδα. Όσον αφορά στο ερώτημά σας θα αναφέρω αρχικά ότι υπάρχουνε αρκετές Μονάδες Κοινωνικής Φροντίδας – Πρόνοιας Ιδιωτικού Δικαίου που χρηματοδοτούνται από Ευρωπαϊκά Προγράμματα ,Ιδιωτική Πρωτοβουλία και σε κάποια ένα μέρος τους από τον Κρατικό Προϋπολογισμό και Μονάδες Δημοσίου Δικαίου που χρηματοδοτούνται από το Υπουργείο Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης . Όλες οι Μονάδες (Ν.Π.Ι.Δ ή Ν.Π.Δ.Δ) δε διέπονται από ένα ενιαίο κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας . Το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας , προέκυψε με το Νόμο 4109/2013 , τη συγχώνευση δηλαδή των 5 μονάδων Κοινωνικής Φροντίδας που αφορούσαν το κομμάτι της Παιδικής Προστασίας (Παράρτημα Προστασίας Παιδιού- Σκαγαιοπούλειο Μονάδες Αρρένων και Θηλέων ) , ΑμΕΑ (Παράρτημα Αμεα Λεχαινών και Παράρτημα ΑμΕΑ Αιγίου )και Τρίτη Ηλικία (Γηροκομείο Άγιος Χαράλαμπος στον Πύργο) . Θα μου επιτρέψετε όμως να κάνω δυο επισημάνσεις σε αυτό το σημείο . Η πρώτη είναι ότι μιλάμε για μονάδες – δομές κλειστής φροντίδας όσον αφορά το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Δυτικής Ελλάδας . Η δεύτερη επισήμανση έχει να κάνει με τους όρους « ίδρυμα» και « τρόφιμος» , οι οποίοι παραπέμπουν σε παλιότερες εποχές όπου τα ήθη και τα έθιμα ήταν διαφορετικά στα κοινωνικά δρώμενα της χώρας μας στο κομμάτι της Κοινωνικής Προστασίας και φροντίδας .
Σήμερα λοιπόν μιλάμε για Μονάδες φιλοξενίας και προστασίας Παιδιού ή Αμεα, για δομές αυτόνομης ή υποστηριζόμενης διαβίωσης και φυσικά για χώρους φιλοξενίας και φροντίδας της Τρίτης Ηλικίας . Θα μου πείτε εδώ βέβαια αρκεί ένας τίτλος ? Φυσικά και όχι .Σε κάθε περίπτωση όμως νοηματοδοτεί ένα άλλο περιεχόμενο όσον αφορά το επίπεδο οργάνωσης παρέμβασης και λειτουργίας αυτών των Μονάδων. Στόχος είναι να γίνει ένα άνοιγμα στην Κοινότητα με εμπλοκή των τοπικών φορέων για περαιτέρω συνεργασία και διεύρυνση των παρεχόμενων υπηρεσιών, ώστε να εναρμονιστούμε με τη σύγχρονη φιλοσοφία της ένταξης στην Κοινότητα και αποδόμησης του Ιδρυματικού πλαισίου. Η κατάσταση λοιπόν στους χώρους Κοινωνικής φροντίδας και Προστασίας σχετίζεται με τον αριθμό και την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού που έχεις , τους πόρους σου , το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας σου ,τη διασύνδεση και τη συνεργασία που έχεις με Κοινοτικές Κοινωνικές Υπηρεσίες , τη κοινωνική συμμετοχή και την υποστήριξη από φορείς και συλλόγους . Η διασύνδεση με άλλες υπηρεσίες είναι σε ένα καλύτερο επίπεδο . Οι πόροι μπορεί να είναι μειωμένοι αλλά σε μια περίοδο που η χώρα μας βρίσκεται σε ένα τόσο δύσκολο κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο θεωρώ ότι δεν πρέπει να λησμονούμε τις δυσκολίες που υπάρχουν και τις πιέσεις για περιορισμό των δημοσίων δαπανών σε όλους τους τομείς . Η έλλειψη προσωπικού υφίσταται γενικότερα και τίθεται σαν πρόβλημα, όμως προσπαθούμε μέσα από τη συνεργασία να βρίσκουμε όσο το δυνατόν λύσεις εφικτές και να αξιοποιήσουμε το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό. Οι Οργανισμοί λειτουργίας των Μονάδων δυστυχώς είναι παλιοί και είμαστε υποχρεωμένοι να τους ακολουθούμε χωρίς να έχουμε κάποια ευελιξία . Σας τονίζω όμως ότι αυτά είναι παθογένειες προηγούμενων χρόνων οι οποίες δημιουργήθηκαν χωρίς να υπάρξει μέριμνα και σχεδιασμός στα επόμενα βήματα μετά τη συγχώνευση με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ένα ενιαίο Κανονιστικό πλαίσιο Δομής και λειτουργίας των Μονάδων αυτών, δυσκολία που αντανακλάται τόσο στην πρόσληψη προσωπικού ( σύγχρονων ειδικοτήτων ) όσο και στην προκύρηξη των θέσεων μέσω έγκρισης του ΑΣΕΠ.
Επιπλέον ,βρισκόμαστε σε μια μετάβαση όσον αφορά το νέο θεσμικό πλαίσιο Κοινωνικής προστασίας στο οποίο θα εμπίπτει η Παιδική Προστασία μέσα από τη δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής αλληλεγγύης . Αυτό σηματοδοτεί έναν συνολικό επανασχεδιασμό της δομής και της λειτουργίας των Μονάδων αυτών με έμφαση σε ανοιχτού αντί κλειστού τύπου Δομές φιλοξενίας .Σε αυτήν την ασφυκτική οικονομικά περίοδο το συγκεκριμένο εγχείρημα είναι αρκετά δαπανηρό και καθίσταται πιθανόν χρονοβόρο .
Βελτιώνεται η ποιότητα ζωής των ατόμων με ειδικές ανάγκες στα ιδρύματα;
Σας ευχαριστώ πολύ για την πολύ καλή ερώτησή σας . Κοιτάξτε , τα Αμεα αποτελούν ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο στη χώρα μας, χωρίς να έχω καμία πρόθεση να απαξιώσω άλλες ευάλωτες κοινωνικές ομάδες . Πριν φτάσουμε σε ένα σημείο να μιλάμε για ποιότητα ζωής , αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι θα πρέπει λίγο να εστιάσουμε στις αντιλήψεις που έχει ο καθένας γύρω από τα θέματα της αναπηρίας , πως προβάλλονται αυτά στην κοινωνίας μας και τι βαθμό συνυπευθυνότητας δείχνει η ίδια η κοινωνία γύρω από τα ζητήματα αναπηρίας .Όπως αναφέρθηκα στο προηγούμενο ερώτημά σας, χρειάζεται αρχικά να αποσαφηνίσουμε τι εννοούμε με τον όρο «Ιδρυματισμό» . Ορίζουμε λοιπόν τον Ιδρυματισμό ,ως μία κατάσταση κατά την οποία το άτομο σε οποιαδήποτε ευάλωτη κοινωνική ομάδα και αν ανήκει υιοθετεί συμπεριφορές ,αντιλήψεις και νοοτροπίες μέσα από ένα μεγάλο χρονικό διάστημα παραμονής σε χώρους κλειστής φροντίδας χωρίς περιθώριο επιλογής με αποτέλεσμα να αναπτύσσει μη υγιείς σχέσεις με τους ανθρώπους και να εμφανίζει χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοενίσχυση μέσα από μία περιορισμένη δυναμική ενίσχυσης των δεξιοτήτων του. Η κατάσταση λοιπόν του « Ιδρυματισμού» εμφανίζεται και στα ΑμΕΑ που διαβιούν σε κλειστού τύπου Κέντρα Φροντίδας . Η εκπαίδευση και η εξειδίκευση του προσωπικού πάνω στις νέες πρακτικές υποστήριξης και φροντίδας των Αμεα δυστυχώς επιφέρουν πολύ λίγα αποτελέσματα στους ίδιους τους φιλοξενούμενους . Αυτό συμβαίνει γιατί όπως σας ανέφερα και προηγουμένως πρέπει να αλλάξει συνολικά η δομή και η λειτουργία των Μονάδων ( συγκεκριμένα η δομή του Παραρτήματος ΑμΕΑ Λεχαινών) και να προχωρήσουμε σε πιο μικρές αριθμητικά Μονάδες Φιλοξενίας που θα στοχεύουν στην εξατομικευμένη παρέμβαση των ΑμΕΑ με εμπλοκή τόσο της Κοινότητας όσο και της Οικογένειας .Σε αυτή την φιλοσοφία ξεκινήσαμε ένα ερευνητικό πρόγραμμα παρέμβασης με το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Του Παιδιού πιλοτικά στο παράρτημα ΑμΕΑ Λεχαινών ,με σκοπό να μελετηθούν ο βαθμός αναπηρίας του κάθε φιλοξενούμενου, οι δεξιότητες που παρουσιάζει ο καθένας ,ο τρόπος διαχείρισης και συμμετοχής από την πλευρά του μόνιμου προσωπικού και τις όποιες ανάγκες προκύπτουν που καλούνται να καλύψουν.
Έχετε διαπιστώσει περιπτώσεις εγκατάλειψης παιδιών λόγω της κρίσης ; Θα μπορούσαν δηλαδή κάποια να βρίσκονται στο οικογενειακό περιβάλλον ή αποτελούν ‘’βάρος’’;
Στην ερώτησή σας νομίζω ότι το κεντρικό ζητούμενο ,το οποίο μας απασχολεί και ως Διοίκηση , είναι πως θα υποστηριχθούν οι οικογένειες εκείνες που βρίσκονται στα όρια της οικονομικής ένδειας εξαιτίας της οποίας, τα ανήλικα μέλη τους παραμελούνται συστηματικά και σε σημαντικό βαθμό . Λαμβάνοντας ως γνώμονα το τι επιφέρει ο «Ιδρυματισμός» , το Παράρτημα Προστασίας Παιδιού – Σκαγιοπούλειο , θα πρέπει να προωθήσει την αυτόνομη διαβίωση , να εξετάζει την πιθανότητα της αναδοχής και να υποστηρίζει τέτοιου τύπου Οικογένειες είτε συμβουλευτικά και μέσω της Διημέρευσης των ανήλικων μελών τους. Με τον τρόπο αυτό υποστηρίζεται ο θεσμός της οικογένειας και δε φτάνουμε στη βίαιη λύση της απομάκρυνσης των παιδιών από τους γονείς τους . Στις περιπτώσεις που αυτό είναι αναπόφευκτο , να μην αποκόβεται εντελώς το παιδί από το οικογενειακό περιβάλλον , συντηρώντας τους υπάρχοντες υγιείς δεσμούς και παραλλήλως να δημιουργείται ένα ασφαλές πλαίσιο φροντίδας μέσω της αναδοχής σε νέο οικογενειακό περιβάλλον.
Υπάρχουν άνθρωποι που παίρνουν τους δικούς τους από κάποιο ίδρυμα με σκοπό να επωφεληθούν της σύνταξης τους;
Οι ηλικιωμένοι που διαβιούν στους οίκους ευγηρίας συνήθως παρουσιάζουν εκσεσημασμένη έκπτωση της σωματικής τους λειτουργίας που συνοδεύεται από χρόνια νοσήματα (Alzheimer , Καρδιοπάθειες, Διαβήτης κ.τ.λ) καθιστώντας αδύνατη τη συνεχόμενη φροντίδα τους από τα οικεία πρόσωπα . Το κόστος φροντίδας και περίθαλψης ενός τέτοιου ατόμου καθίσταται ασύμφορο οικονομικά και προφανώς δεν καλύπτεται από το ποσό της σύνταξης. Για παράδειγμα , ένα άτομο που πάσχει από γεροντική άνοια σε προχωρημένο στάδιο χρειάζεται συνεχόμενη και αδιάκοπη επίβλεψη επί 24ωρου βάσεως. Όπως κατανοείτε σε τέτοιες περιπτώσεις δεν υπάρχει το οικονομικό όφελος της σύνταξης για τους οικείους . Επιπλέον , στους δημόσιους Οίκους Ευγηρίας βάσει του νέου νομοθετικού πλαισίου που ψηφίστηκε το 2016 γίνονται δεκτοί και άποροι ηλικιωμένοι.
Πως αισθάνεστε εσείς ως άνθρωπος ερχόμενος καθημερινά σε επαφή με άτομα που τους λείπουν , αυτά που εμείς θεωρούμε αυτονόητα;Άλλαξε η κοσμοθεωρία σας μετά την ενασχόληση σας με τις συγκεκριμένες δομές;
Λαμβάνοντας υπόψιν ότι είμαι Κοινωνικός Λειτουργός και εξασκούσα το επάγγελμα αυτό για κάποια χρόνια , πάντα αποτελούσε κομβικό σημείο στην κοσμοθεωρία μου πως θα ενισχύσουμε τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες , να διεκδικήσουν με τις δικές τους δυνάμεις αυτά που εμείς θεωρούμε αυτονόητα . Αν κάτι με εξέπληξε θετικά , αυτό είναι η ευελιξία και η διαχειριστική ικανότητα σε καταστάσεις κρίσης που διαθέτουν αυτά . Οπότε τα «αυτονότητα» νομίζω ότι περιορίζονται κυρίως στα υλικά αγαθά .
Μαρία Σταθοπούλου
