Γράφει η Άννα Σπηλιωτακάρα – Ρηγοπούλου

Επιστήμονες της ιατρικής κοινότητας έχουν διατυπώσει ένα διαχρονικό μήνυμα: «Μια συνιστώσα της δημόσιας υγείας που σηματοδοτεί τον πολιτισμό κάθε κράτους αποτελεί η επάρκεια αίματος, καθοριστικό στοιχείο για το Σύστημα Υγείας κάθε χώρας».

Λαμβανομένου υπόψη ότι η διαθεσιμότητα του αίματος και των παραγώγων αυτού για τις μεταγγίσεις, είναι δυνατόν να γίνει αιτία για τη μετάδοση ασθενειών από μολυσματικούς ιούς και άλλους παράγοντες, δεδομένου ότι αποτελούν βιολογικές ουσίες.

Έτσι, αποτελεί απαραβίαστο στοιχείο η Αιμο – επαγρύπνηση για την ποιότητα και ασφάλεια ανεπιθύμητων αντιδράσεων στην μετάγγιση αίματος από ασθένειες παλιές αλλά και νεότερες, ιούς, λοιμώξεις κλπ. (Ευρωπαϊκή Ένωση – Συμβούλιο Ευρώπης).

Η αρχή της Αιμο –επαγρύπνησης έγινε στη Γαλλία με την μόλυνση του ιού του AIDS. Στην Ελλάδα ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1995 το Συντονιστικό Κέντρο Αιμο- επαγρύπνησης (ΣΚΑΕ) με απόφαση του ΚΕΕΛΠΝΟ του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το σημερινό ΕΟΔΥ.

Η χώρα μας έχει μεγάλη ιστορία στην αιμοδοσία, αρχίζοντας από το 1935 με τον Ερυθρό Σταυρό, φθάνοντας το 1952 στη δημιουργία της Εθνικής Υπηρεσίας Αιμοδοσίας, σύμφωνα με το μοντέλο της Γαλλίας, ενώ απαγορεύεται η εμπορία αίματος το 1979 στην Ελλάδα δια νόμου οπότε και διακόπτεται η ύπαρξη τραπεζών αίματος. Έκτοτε, αρχίζει ο αγώνας για τη διάδοση της εθελοντικής μη αμειβόμενης προσφοράς αίματος, υψηλών προδιαγραφών από ειδικούς γιατρούς και δημιουργείται κίνημα ομάδων και συλλόγων εθελοντών αιμοδοτών.

Το 1979, η Πάτρα είναι από τις πρώτες πόλεις στην χώρα μας που η κρατική αιμοδοσία του Γενικού Νοσοκομείου Πατρών «Άγιος Ανδρέας», με διευθυντή γιατρό – αιματολόγο συνεργάζεται με τους πρώτους Συλλόγους Εθελοντών Αιμοδοτών και συνέρχεται το 1ο Συνέδριο Εθελοντικής Αιμοδοσία (ΠΟΣΕΑ) για τη θέσπιση προτύπων ποιότητας και ασφάλειας του αίματος – μεταγγίσεων.

Η αρχή έγινε σε συνεργασία Κρατικής Αιμοδοσίας και Εθελοντών Αιμοδοτών για προσφορά μη αμειβόμενου αίματος για κάθε άρρωστο. Η συνεργασία στηρίχθηκε σε σχέσεις αλληλεγγύης και εμπιστοσύνης. Τα αποτελέσματα ήσαν άριστα σε όλη την περιφέρεια και όχι μόνον.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (2002) απέστειλε οδηγίες προς όλα τα κράτη – μέλη για την εφαρμογή προτύπων ασφάλειας για το ανθρώπινο αίμα και τις μεταγγίσεις.

Η Ελλάδα σύμφωνα με τις οδηγίες της Ε.Ε., οργάνωσε σύγχρονα συστήματα αιμοδοσίας με το Νόμο 3402/05 με αποκλειστική διαχείριση της πολιτικής της αιμοδοσίας το Υπουργείο Υγείας, το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας, τα Κέντρα Αίματος και το Εθνικό Κέντρο Παραγώγων Αίματος «Ηλίας Πολίτης» (το οποίο όμως δεν λειτούργησε) καθώς και την Αιμο- επαγρύπνηση, που ιδιαίτερα σήμερα είναι απαραίτητη με την εμφάνιση καινούργιων ασθενειών.

Την εποχή εκείνη, ως διευθύντρια της Αιμοδοσίας της Πάτρας μετείχα ως άμισθο μέλος της Επιτροπής του Υπουργείου για την ενημέρωση των καινούργιων δεδομένων που αφορούσαν την καλύτερη λειτουργία της Αιμοδοσίας. Τα επόμενα χρόνια, το εθελοντικό κίνημα προσφοράς αίματος της Ελλάδας προχώρησε με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για όλα τα μέλη – κράτη, όχι όμως με τον ίδιο ρυθμό στην Ευρώπη. Η Ευρώπη σήμερα έχει επάρκεια αίματος, ιδιαίτερα ορισμένες χώρες όπως Ελβετία, Δανία, Σουηδία, Κύπρος κ.α. Αντίθετα, με την Ελλάδα που διαχρονικά δεν απέκτησε την ποθητή επάρκεια αίματος για τις πολλαπλές ανάγκες των νοσοκομείων (πολυμεταγγιζόμενοι, ανοσοκατασταλμένοι, μεγάλα χειρουργεία, πολύνεκρα δυστυχήματα και ιδίως για ασθενείς με μεσογειακή αναιμία) με αποτέλεσμα, διαχρονικά, να προμηθεύεται αίμα από το εξωτερικό.

Σήμερα, η δραματική εμφάνιση του νέου ιού, προερχόμενος από την οικογένεια των κορωνοϊών όπως οι ιοί SAARS – CON, MERS – CON, του CONID- 19 που έχει σπείρει τον θάνατο παγκοσμίως και έχει φέρει την Ελλάδα σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση, έχει ως αποτέλεσμα να μειωθεί κατά πολύ ή λόγω ασθενείας ή λόγω φόβου η προσφορά αίματος, που είναι τελείως απαραίτητη ιδίως για τους ασθενείς που νοσηλεύονται στα νοσοκομεία.

Θα πρέπει να σημειώσω ότι τα τελευταία δέκα χρόνια λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν στην Ελλάδα είχε ήδη ελαττωθεί η προσφορά αίματος με τις γνωστές συνέπειες. Οφείλουμε, όμως, να τονίσουμε ότι η ανεπάρκεια αίματος υπήρξε διαχρονικά.

Επίσης, να επισημάνω ότι η ύπαρξη κατεψυγμένου αίματος για ώρες ανάγκης είναι ουτοπία για την Ελλάδα, καθώς είναι πολυδάπανη και απαιτεί ειδικές συνθήκες. Εξάλλου, ελάχιστες είναι οι αιμοδοσίες του εξωτερικού που έχουν αυτή τη δυνατότητα και μόνο για ορισμένες περιπτώσεις.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι αν εξαιρέσουμε την παρουσία του κορωνοϊού η δική μας χώρα με ένα άρτιο σήμερα νομοθετικό πλαίσιο, με συλλόγους και κοινωνικές ομάδες εθελοντών αιμοδοτών, με εξειδικευμένο και έμπειρο ιατρικό και λοιπό προσωπικό, με λειτουργικό σύστημα Aιμο- επαγρύπνησης, έχει όλες τις προϋποθέσεις να επιτύχει τον τελικό στόχο της επάρκειας αίματος και παραγώγων σε εθνικό επίπεδο ώστε να μην παρατηρείται, ιδίως σε περιόδους κρίσης και πανδημίας όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα, έλλειψη αίματος και να διαχέεται η άποψη ενός μη συντονισμού των υπηρεσιών αιμοδοσίας και του κράτους.

 

*Ιατρός Αιματολόγος, τεως Δ/ντρια Αιμοδοσίας του ΓΚΠ «Αγ. Ανδρέας», τέως Δημοτικός Σύμβουλος Πατρέων