Από μικρό παιδί, στις αρχές-μέσα του '70, θυμάμαι που άκουγα συνεχώς την «υφαλοκρηπίδα». Κυριαρχούσε τότε το θέμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Και σήμερα βεβαίως.
Τα τελευταία χρόνια,… μάθαμε όλοι και την ΑΟΖ, αγκάθι κι αυτή (ες) για Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρο και όλες τις χώρες της Μεσογείου.
Βεβαίως υπάρχουν και τα «χωρικά ύδατα» ή αλλιώς «αιγιαλίτιδα ζώνη».
Θεωρώ χρήσιμο, ενόψει και της σημερινής «κινητικότητας» -κυριολεκτικά και πάλι σήμερα, Δεύτερα 10 Αυγούστου 2020 μπήκε το τουρκικό σκάφος στην ελληνική υφαλοκρηπίδα- να πούμε δύο λόγια γι' αυτές τις έννοιες:
α) Χωρικά ύδατα: Περιλαμβάνουν τη στήλη του θαλάσσιου ύδατος, το βυθό και το υπέδαφος του, καθώς και τον υπερκείμενο εναέριο χώρο. Εκτείνονται, σύμφωνα με τη διεθνή σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας έως 12 ναυτικά μίλια. Πλην όμως, από το 1995, που η Ελλάς κύρωσε την σύμβαση αυτή (ψηφίσθηκε το 1982) έως και σήμερα δεν έχει ασκήσει το δικαίωμα της επεκτάσεως των χωρικών υδάτων, αφού η Τουρκία θεωρεί πως αυτό θα ήταν casus belli (αιτία πολέμου), και έτσι τα χωρικά μας ύδατα παραμένουν 6 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσεως που βρίσκονται στην ακτογραμμή. Στη ζώνη αυτή το παράκτιο κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία (πλην της «αβλαβούς διελεύσεως» πλοίων ξένων κρατών).
β) Υφαλοκρηπίδα: Στη νομική (η γεωλογική είναι ένα τμήμα του πυθμένα της θάλασσας) έννοιά της σημαίνει τον θαλάσσιο βυθό και το υπέδαφος πέρα από τα χωρικά ύδατα. Εντός της υφαλοκρηπίδας το παράκτιο κράτος δεν έχει πλήρη κυριαρχία, αλλά ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα. Αυτά αφορούν την εξερεύνηση και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της υφαλοκρηπίδας. Για την κατανόηση της ελληνοτουρκικής διαφοράς πρέπει να ξέρουμε, ότι η υφαλοκρηπίδα εκτείνεται σε απόσταση 200 μιλίων από τις γραμμές βάσεως από τις οποίες μετρώνται τα χωρικά ύδατα. Ετσι η ελληνική υφαλοκρηπίδα ξεκινά από τα 6 μίλια, εκεί δηλ. που τελειώνουν τα χωρικά ύδατα. Όμως στην Μεσόγειο οι χώρες δεν μπορούν ν' αναπτύξουν πλήρως την υφαλοκρηπίδα τους, επειδή οι αποστάσεις είναι περιορισμένες, και πρέπει να γίνει οριοθέτηση με τα γειτονικά κράτη.
Το θέμα, λοιπόν, της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας είναι το μοναδικό που η Ελλάδα θεωρεί ως εκκρεμές μεταξύ των δύο χωρών.
γ) Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ):
Από το 1982 ισχύει ως θεσμός. Η ΑΟΖ εκτείνεται έως 200 μίλια -όπως δηλαδή και υφαλοκρηπίδα- από τις ακτές, αλλά περιλαμβάνει και τους φυσικούς πόρους των υπερκείμενων του βυθού υδάτων, καθώς και την οικονομική εξερεύνηση, εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών (π.χ. υδρογονάνθρακες), αλλά και την προστασία και τον περιβαλλοντικό έλεγχο αυτών των πηγών, καθώς και την επιστημονική έρευνα.
Βεβαίως, δεν χρειαζόμαστε (ως Ελλάδα) να κηρύξουμε ΑΟΖ για την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων πόρων.
Επίσης τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα υπάρχουν αυτοδικαίως, ενώ τα δικαιώματα και οι δικαιοδοσίες από την ΑΟΖ δημιουργούνται όταν κάποια χώρα κηρύξει ρητά την θαλάσσια ζώνη.
Εν κατακλείδι, η Ελλάς σήμερα με την κήρυξη ΑΟΖ ανάμεσα σε Ιταλία κι αυτήν προ καιρού, και προ ημερών μεταξύ αυτής και της Αιγύπτου κινήθηκε πολύ θετικά σημειώνοντας μεγάλες διπλωματικές επιτυχίες.
Αλλά απομένουν και άλλες «κηρύξεις» ΑΟΖ, και ίσως επείγουν, όσο δύσκολες κι αν είναι…
*Ο Γιάννης Ν. Μεντζελόπουλος είναι δικηγόρος.
