Ο Σταυρός πάνω στον οποίο μαρτύρησε ο Πρωτόκλητος των Αποστόλων Άγιος Ανδρέας θεωρείται ένα πολύ σημαντικό ιερό κειμήλιο για όλον τον Χριστιανικό κόσμο.B Επεστράφη στην Πάτρα πριν από σαράντα ολόκληρα χρόνια, από την πόλη της Μασσαλίας της Γαλλίας. Το γεγονός αυτό τιμάμαι σήμερα το πρωί, με την τέλεση (7:00 - 10:30π.μ.) όρθρου και αρχιερατικὴς θείας λειτουργίας χοροστατούντος του Μητροπολίτη Πατρών κ. Χρυσοστόμου στον Ιερό Ναό του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα, ενώ χθες το απόγευμα τελέστηκε αρχιερατικός εσπερινός. Πιστοί κάθε ηλικίας έχουν την ευκαιρία να καταθέσουν την ευλάβειά τους στον χυαστή Σταυρό πάνω στον οποίο μαρτύρησε ο πολιούχος και προστάτη μας.
Ο κ. Χρυσόστομος στο μήνυμά του αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής: «Η τοπική μας Αποστολική Εκκλησία, έχει την ιδιαίτερη ευλογία από τον Θεό, ως τυγχάνει τοις πάσι γνωστό, να κατέχει ως πηγὴ ευλογίας και αγιασμού εκτός από την Αγία Κάρα του Αγίου Αποστόλου Ανδρέου και τον Σταυρό του μαρτυρίου του, ο οποίος τον Ιανουάριο του 1980, επανεκομίσθη στην Πάτρα, από την πόλη Μασσαλία της Γαλλίας, όπου επί εκατοντάδες ετών ευρίσκετο, κρίμασιν οἶς οἶδεν ὁ Θεός. Απὸ την ημέρα που ο Πατραϊκὸς Λαὸς σύσσωμος με επικεφαλής την εκκλησιαστική, πολιτική και λοιπή ηγεσία, υπεδέχθη τον Σταυρό του Πρωτοκλήτου των Αποστόλων, πέρασαν 40χρόνια. Όλα αυτά τα χρόνια αισθανόμεθα πλουσίαν την ευλογία και την δωρεά του Κυρίου μας δια πρεσβειών του Αγίου Αποστόλου Ανδρέου. Σας προσκαλούμε, και εφέτος, με αγάπη πατρική στον λαμπρό εορτασμό, ο οποίος θα πραγματοποιηθεί στον Νέο Ιερό Ναό του Αγίου Αποστόλου Ανδρέου, όπου ευρίσκεται ο Σταυρός του Αγίου μας».
ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
Από την ημέρα της σταύρωσης του Αποστόλου έως και την εποχή της Φραγκοκρατίας όπου και αρπάχθηκε, ο Σταυρός βρισκόταν στην Πάτρα. Η εποχή εκείνη χαρακτηρίζεται σκοτεινή γιατί πολλά κειμήλια της Εκκλησίας αρπάχτηκαν και μεταφέρθηκαν στη Δύση. Ένα από αυτά ήταν δυστυχώς και ο Σταυρός του Αποστόλου Ανδρέα.
Σύμφωνα με τα αρχεία του Δουκάτου της Βουργουνδίας, ο Σταυρός αρχικά τοποθετήθηκε στη Μονή Weaume στη Μασσαλία, ενώ αργότερα μεταφέρθηκε στη Μονή του Αγίου Βίκτωρος της ίδιας πόλης. Κατά τη Γαλλική Επανάσταση επιχείρησαν να κλέψουν τον Σταυρό πράγμα που τελικά δεν επιτεύχθηκε. Τα τμήματα του, διασώθηκαν και τοποθετήθηκαν σε θήκη σχήματος κανονικού Σταυρού.
Στις 9 Οκτωβρίου 1979 ο τότε Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος συναντήθηκε με τον τότε πρόεδρο της Γαλλικής Ιεραρχίας και ολόκληρης της Ρωμαιοκαθολικής Ιεραρχίας της Δυτικής Ευρώπης, Καρδινάλιο και Roger Etchegaray στη Μασσαλία, για να συζητήσουν το θέμα της επιστροφής του Σταυρού στη Πάτρα.
Αφού έγιναν διαβουλεύσεις μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων, ο Καρδινάλιος είπε στον Μητροπολίτη Πατρών «εφ όσον εκ Πατρών εκομίσθη ενταυθα ο Σταυρός, ανήκει εις Πάτρας».
Σύντομα άρχισαν οι επαφές και οι συζητήσεις των δυο πλευρών για την επιστροφή του Σταυρού στην Πάτρα. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, ενημερώθηκαν για το θέμα .
Στις 18 Ιανουαρίου 1980 αεροπλάνο της πολεμικής αεροπορίας με την αντιπροσωπεία της Ιεράς Μητρόπολης Πατρών, αναχώρησε για τη Γαλλία για την παραλαβή και τη μεταφορά του Σταυρού στην Πάτρα.
Αφού μετέβησαν στη Μασσαλία, παραδόθηκε ο Σταυρός στην ελληνική αντιπροσωπεία, μέσω μιας «άτυπης» τελετής.
Την επόμενη μέρα 19 Ιανουαρίου, αφίχθη στο αεροδρόμιο του Άραξου το αεροπλάνο που μετέφερε το σταυρό, και τις δυο αντιπροσωπείες, των Ορθόδοξων και των Ρωμαιοκαθολικών, και στη συνέχεια και έγινε η επίσημη υποδοχή.
ΔΕΝΔΡΟ ΕΛΙΑΣ ΤΟ ΞΥΛΟ
Όσον αφορά το είδος του ξύλου του Σταυρού, υπάρχουν διαφορετικές αναφορές. Ο Ιππόλυτος Ρώμης αναφέρει για ξύλο ελιάς, ο Επιφάνιος μιλάει για σταυρό χωρίς να προσδιορίσει το ξύλο, ο Αρσένιος Κέρκυρας αναφέρεται σε ένα φυτό το οποίο δεν προσδιορίζει, ενώ ο ιστορικός Στέφανος Θωμόπουλος μιλά επίσης για δέντρο ελιάς.
Σε μελέτες που έχουν γίνει πάντως έχει αποδειχθεί πως πρόκειται πράγματι για ξύλο ελιάς και χρονολογείται στον πρώτο αιώνα.
Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις όσον αφορά το σχήμα του Σταυρού. Αγιογραφίες και φορητές εικόνες σε Ναούς, απεικονίζουν τον Απόστολο Ανδρέα πάνω στο Σταυρό με κάθετα τα δύο ξύλα του ενώ άλλες τον απεικονίζουν πάνω στο σταυρό με το κεφάλι προς τα κάτω.
Ωστόσο η επικρατέστερη άποψη είναι εκείνη που λέει ότι ο Σταυρός ήταν σε σχήμα «Χ». Η άποψη αυτή είναι τόσο διαδεδομένη έτσι ώστε συνηθίζεται πλέον τους Σταυρούς σε σχήμα «Χ» να τους χαρακτηρίζουν ως «Σταυρός του Αποστόλου Ανδρέου».
Κατά τη μεταφορά του στην Πάτρα, το 1980, ήταν τοποθετημένος σε θήκη σχήματος κανονικού Σταυρού αλλά αντικαταστάθηκε από μεγαλύτερη και πιο επιβλητική θήκη, αυτή τη φορά σε σχήμα Χ. Χαρακτηριστικό της δυναμικής του Σταυρού του Αγίου Ανδρέα είναι το γεγονός πως το Χ, από το σχήμα του είναι το σύμβολο του Πολεμικού Ναυτικού της Ρωσίας το οποίο έχει τον Απόστολο Ανδρέα προστάτη του.
Να αναφέρουμε πως το καλοκαίρι του 2013 ο Σταυρός του Αγίου Ανδρέου είχε ταξιδέψει σε Ρωσία, Ουκρανία και Λευκορωσία όπου οι σκηνές που είχαν εκτυλιχθεί ήταν συγκλονιστικές από τις ουρές των πιστών που είχαν σχηματιστεί.
