Του ΝΙΚΟΥ ΤΣΟΥΚΑΛΗ *

Την αλλαγή του εκλογικού νόμου για την αυτοδιοίκηση, με την κατάργηση της απλής αναλογικής, εντός του Φεβρουαρίου, ανακοίνωσε, ο ΥΠΕΣ κ. Βορίδης. Εκτιμώ ότι στην κυβερνητική επιχειρηματολογία περί μη κυβερνησιμότητας των ΟΤΑ θα προστεθεί και η πρόσφατη εμπλοκή στο δήμο Πατρέων, σχετικά με την υποχρέωση ή μη του κ. Δημάρχου να υλοποιήσει ειλημμένη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου.

Ο κ. Δήμαρχος ως η εκτελεστική εξουσία του δήμου, αρνείται να εκτελέσει ειλημμένη απόφαση του συμβουλίου για την μορφή διαχείρισης του φράγματος Πείρου - Παραπείρου, επειδή, όπως υποστηρίζει, η πανηγυρική επανεκλογή του με το, όντως, εντυπωσιακό 71% των ψήφων, του παρείχαν τη «δεδηλωμένη» να υλοποιήσει το προεκλογικό του πρόγραμμα ερήμην των όποιων αποφάσεων του συλλογικού οργάνου του δήμου. Ισχυρίζεται δηλαδή ότι έλαβε, ο ΙΔΙΟΣ, την άμεση και αδιαμεσολάβητη εντολή από του εκλογείς να συγκεντρωθούν στο πρόσωπο του τόσο η «νομοθετική» όσο και η εκτελεστική εξουσία. Οι αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου μπορεί να υλοποιούνται μόνο στις περιπτώσεις που είναι συμβατές με το πρόγραμμα του δημάρχου.

Η πιο πάνω θεωρία του κ. Δημάρχου (και της δημοτικής αρχής) επαναφέρει - δυστυχώς - ως φάρσα στη δημόσια συζήτηση όλες τις αρχές και τα χαρακτηριστικά της φιλελεύθερης αστικής Δημοκρατίας, όπως αυτά διαμορφώθηκαν και κατοχυρώθηκαν στον λεγόμενο δυτικό κόσμο κατά τα τελευταία 300 χρόνια. Και τον πυρήνα αυτών των αρχών, που είναι η Δημοκρατική Αρχή και η Αρχή της Νομιμότητας.

Η Δημοκρατική Αρχή διακηρύσσεται στο άρθρο 1 του Σ, σύμφωνα με το οποίο, η λαϊκή κυριαρχία αποτελεί μεν το θεμέλιο του πολιτεύματος, όμως δεν ασκείται απεριόριστα αλλά σύμφωνα με τις αρχές και προβλέψεις που επιτάσσει το Σύνταγμα. Η δημοκρατική Αρχή ισχύει απολύτως και απαρεγκλίτως και στις διαδικασίες εκλογής και λειτουργίας των θεσμών της τοπικής αυτοδιοίκησης, εξειδικεύεται δε από όλους μέχρι σήμερα αντίστοιχους κώδικες της αυτοδιοίκησης.

Πρώτο και βασικό στοιχείο της αντιπροσωπευτικής αρχής είναι σαφώς η ύπαρξη αντιπροσωπευτικού σώματος. Οι εκλογείς, δηλαδή, δεν ψηφίζουν άμεσα «Εκτελεστική Εξουσία (κυβέρνηση ή δήμαρχο) αλλά αντιπροσώπους (βουλευτές ή δημοτικούς συμβούλους) μέσω εκλογικών συνδυασμών (κομμάτων ή παρατάξεων).
Η αξιολόγηση των εκλογέων δεν γίνεται επί προγραμμάτων των επικεφαλής αλλά των κομμάτων ή παρατάξεων. Τα εκλογικά προγράμματα δεν αναφέρονται στους επικεφαλής π.χ. Μητσοτάκη ή Τσίπρα, Πελετίδη ή Αλεξόπουλο, αλλά των κομμάτων ή των δημοτικών παρατάξεών τους. Η ψήφος των εκλογέων διαμορφώνει τους πολιτικούς συσχετισμούς στα συλλογικά βουλευόμενα όργανα (Βουλή ή δημοτικά συμβούλια) και κατ' επέκταση, επιλέγουν εμμέσως τις ασκούμενες πολιτικές.

Στα πλαίσια αυτά, θεωρήθηκε, εξ αρχής, ως τουλάχιστον ανήκουστη και μάλιστα με το καθεστώς απλής αναλογικής η πρόβλεψη Σκουρλέτη για χωριστή άμεση εκλογή δημάρχου με επαναληπτική ψηφοφορία αντί της εκλογής του από το δημοτικό συμβούλιο. Όμως η «πρωτοτυπία» αυτή του αρχικού νόμου σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ανατρέψει τις βασικές προβλέψεις του Συντάγματος αλλά και του αυτοδιοικητικού κώδικα. Σύμφωνα με το άρθρο 58, παρ. 1 περ. β) του ν 3852/2010, η μοναδική ουσιαστική αρμοδιότητα του δημάρχου είναι η εκτέλεση και μάλιστα με την πρόβλεψη σοβαρού πειθαρχικού παραπτώματος, των αποφάσεων του δημοτικού συμβουλίου, της οικονομικής και της επιτροπής ποιότητας ζωής.

Προκειμένου να καταστεί αντιληπτή η παράλογη και αδιέξοδη προσέγγιση της δημοτικής αρχής, αρκεί να δούμε την άλλη πλευρά του νομίσματος, δηλαδή την περίπτωση απόρριψης, εκ μέρους του δημοτικού συμβουλίου, πρότασης της δημοτικής αρχής. Θα επικαλεστεί άραγε και στην περίπτωση αυτή ο δήμαρχος την ηθική του υποχρέωση έναντι των εκλογέων του και θα υλοποιήσει την πρότασή του; Αν τολμήσει να το κάνει, οι συνέπειες θα είναι οδυνηρές τόσο για τον ίδιο όσο και για τους πολίτες που θα αφορά η απόφασή του. Αν, λοιπόν, το δημοτικό συμβούλιο εγκύρως μπορεί να απορρίπτει το πρόγραμμα του δημάρχου, γιατί δεν μπορεί να λαμβάνει απόφαση αντίθετη με το πρόγραμμα;

Όπως προανέφερα, η εμμονή της δημοτικής αρχής στην απόφασή της να μην υλοποιεί ειλημμένες αποφάσεις, πέραν των συνταγματικών ζητημάτων, προκαλεί ανήκεστη βλάβη στην υπεράσπιση της απλής αναλογικής ως βιώσιμου εκλογικού συστήματος, όταν μάλιστα η ίδια και το κόμμα που την στηρίζει έχουν καταγραφεί ως οι κορυφαίοι θιασώτες της.

*Ο Νίκος Τσούκαλης είναι δικηγόρος και πρώην βουλευτής Αχαϊας.