Δεν είναι η πρώτη φορά που οι νέοι γίνονται στόχος δυσφορίας και απαξίωσης. Είναι ένα διαχρονικό μοτίβο. Η νεότερη γενιά θεωρείται, λένε, κατώτερη των περιστάσεων, αδιάφορη, απολίτικη, νοιάζεται μόνο για τον εαυτούλη της. Είναι μια βολική προσέγγιση των «μεγάλων». Η ιστορία αποδεικνύει πόσο ανιστόρητο είναι αυτό. Τα ίδια γνωρίσματα απέδιδαν και στη γενιά της εθνικής αντίστασης και του πολυτεχνείου. Οι λοιδορούμενοι νέοι και νέες ανέλαβαν να διασώσουν την αξιοπρέπεια όσων κηνσόρων συμβιβάστηκαν, σιώπησαν διαφυλάσσοντας το οφίτσιά τους. Οι νέοι είπαν το μεγάλο όχι στον ναζισμό και στην δικτατορία αποκαθαίροντας την τραυματισμένη αξιοπρέπεια της δημοκρατικής παράδοσης.

Οφείλουμε προεξαγγελτικά να διευκρινιστεί πως οι νέοι δεν είναι μια ομοιογενής κοινωνική κατηγορία. Το ρίζωμά τους εξακτινώνεται σε διάφορες κατευθύνσεις. Οι νέοι με τα πρησμένα πόδια, κατά τον ποιητή, που τους έλεγαν αλήτες, είναι τα θύματα μιας άφρονος πολιτικής, που στρέφεται ενάντια σε ό,τι συνιστά το μέλλον αυτής της χώρας.

Με αφορμή την πανδημία ανασύρεται η γνωστή κατηγορία. Για όλα φταίει ο αυθορμητισμός των νέων, η απουσία κοινωνικής ευθύνης, η ανωριμότητά τους. Σε κάποιες περιπτώσεις αποδίδεται ευθύνη στους γονείς που δεν τους μεγάλωσαν με «αρχές». Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου...

Οι κήνσορες επιλέγουν την πεπατημένη αδυνατώντας να κατανοήσουν τι συμβαίνει με τη μαζική συγκέντρωση των νέων σε πλατείες κι άλλους δημόσιους χώρους. Ετσι η Ελλάδα χωρίζεται σε δυο αντίπαλα στρατόπεδα. Από τη μια μεριά όσου διαφυλάττουν τις Θερμοπύλες της κοινωνικής ευθύνης κι από την άλλη όσοι επιλέγουν τον δικό τους μικρόσκοσμο, την ικανοποίηση των ατομικών τους αναγκών.

Η προσέγγιση αυτή διακρίνεται από αδυναμία κατανόησης των κοινωνικών φαινομένων. Η συγκέντρωση τόσων ατόμων είναι μια συλλογική διαδικασία. Δεν πρόκειται για μεμονωμένα άτομα αλλά για συλλογικές εκδηλώσεις, στις οποίες διαμορφώνεται μια νέα συλλογική συνείδηση. Μπορεί κάποιος να περιοριστεί στον εγγενή αυθορμητισμό των νέων, στην αμφισβήτηση του κοινωνικού οιδιπόδειου συμπλέγματος. Ομως, αυτή η προσέγγιση παρακάμπτει τις κοινωνικές διεργασίες.

Αναμφίβολα, ώθηση στην έξοδο των νέων στις πλατείες έχει δώσει η μεροληπτική στάση κυβερνητικών αξιωματούχων και μέσων επικοινωνίας, που επιλέγουν τη σιωπή για παραβιάσεις των περιοριστικών μέτρων ή για παραλείψεις (μέσα μεταφοράς). Αντιλαμβάνονται ότι είναι ο εύκολος πολιτικός και κοινωνικός στόχος. Ομως, η παραβίαση των περιοριστικών μέτρων είναι μια εν εξελίξει διεργασία, που αμφισβητεί όσες επιλογές έχουν γίνει σε βάρος του μέλλοντός τους. Τα μνημόνια, την ανεργία, το μαύρο στη ζωή τους. Κάτι επωάζεται και η απάντηση σ' αυτό δεν είναι το ανάθεμα.

* Ο Ευάγγελος Αυδίκος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (τµήµα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας) και συγγραφέας.