Μια έννοια που έχει εισβάλει, τελευταία, στην ζωή μας είναι αυτή της προσωπικής ευθύνης. Η κυβέρνηση την έχει, δίκαια, ανάγει σε ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής για την αντιμετώπιση της πανδημίας αλλά έχει συχνά συναντήσει την αντίδραση της αντιπολίτευσης. Ορθά, όταν το κράτος δεν λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση μιας κατάστασης τότε οι πολίτες μπορούν ίσως να προστατευτούν εάν αναλάβουν αυξημένη ατομική ευθύνη. Είναι ένας άλλος τρόπος να πεις: «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω».
Η ανυπαρξία όμως του κράτους και η ανάγκη για προσωπική ευθύνη γιγαντώνεται, όταν πρόκειται για τις υπαρξιακές αξίες, αυτές στις οποίες στηριζόμαστε για να πορευτούμε στην ζωή μας. Σε αυτά τα θέματα το κράτος όχι απλώς δεν προσφέρει κανένα σημείο αναφοράς αλλά επιπλέον δεν εφαρμόζει κανένα έλεγχο όταν προωθούνται αξίες οι οποίες είναι εξόφθαλμα, επιβλαβείς ή στο όριο της παρανομίας.
Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αφορούν τις τηλεοπτικές εκπομπές τύπου ριάλιτι που έχουν προβληθεί τελευταία. Στην πιο τρανταχτή περίπτωση ένας από τους συμμετέχοντες έκανε δημόσια αναγγελία για την διάπραξη κατ' εξακολούθηση βιασμών, κάτι που ευτυχώς κινητοποίησε το εθνικό συμβούλιο ραδιοτηλεόρασης. Ομως αυτό είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου καθώς σε μια άλλη εκπομπή οι συμμετέχοντες υποχρεώθηκαν, αιφνιδιαστικά και υπό την απειλή του αποκλεισμού από την «μεγάλη», δήθεν ευκαιρία, της ζωής τους, σε γυμνή δημόσια κινηματογράφηση. Ολοι δεχτήκαν τον εκβιασμό και κατ' αυτό τον τρόπο δώσανε ένα μεγάλο μάθημα στο πανελλήνιο, ότι η προσωπική αξιοπρέπεια οφείλει να είναι μια αδιάφορη αξία. Σε μια τρίτη εκπομπή είκοσι κοπέλες διεκδικούν την καρδιά κάποιου και μια πρόταση γάμου για να κερδίσουν ένα μονόπετρο και ένα ταξίδι. Δηλαδή στην εκπομπή παρακολουθούμε την πώληση, σε ένα κανάλι, του έρωτα, της συντροφικότητας και του εγγάμου βίου, είκοσι νέων ανθρώπων, όλα μαζί πακέτο και στην τιμή ευκαιρίας, για την πιθανότητα να κερδίσουν ένα μονόπετρο και ένα ταξίδι στο εξωτερικό αξίας 5 εώς 10.000 ευρώ.
Δεν μιλάμε για κάποια μεμονωμένα περιστατικά, πρόκειται για τον επαναπροσδιορισμό των θεμελιωδών αξιών της ανθρώπινης ζωής ως μέσο για την παραγωγή κέρδους. Είναι νόμιμο και άρα ηθικό; Και αφού, κατά τον ορισμό, είναι νόμιμο και ηθικό, σημαίνει ότι πρέπει να παραμείνουμε σιωπηλοί όσοι νομίζουμε ότι είναι ανήθικο και ότι θα μπορούσε να είναι παράνομο; Πόσο απέχει η παρότρυνση σε γάμου συνουσία για 10.000 ευρώ από την μαστροπεία;
Δεν θέλω να πω τι πρέπει να γίνει, νομίζω όμως είναι ηθικό και σίγουρα νόμιμο να ανοίξει μια συζήτηση για το πόσο ανήθικα επιτρέπεται να είναι τα μη συνδρομητικά κανάλια με την τόσο μεγάλη επιρροή στην καθημερινότητα μας.
* O Eμμανουήλ Συμιανάκης είναι διδάκτωρ του τμήματος Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών.
